Stemklachten omvatten onder andere de volgende symptomen: heesheid, schorheid, stemverlies, gespannen keelgevoel, gevoel van een prop in de keel, slijm in de keel, vermoeibare stem en pijn bij het spreken. Stemklachten komen vaak voor, waarbij ze meestal kortdurend zijn.
De meestvoorkomende oorzaken van stemklachten zijn luchtweginfecties. In veel andere gevallen zijn stemklachten langdurig aanwezig of niet duidelijk te verklaren, het is dan belangrijk om hulp te krijgen.
Hoe de stem werkt
Als we ademen stroomt de lucht door de neus en/of mond, door de keel en het strottenhoofd naar de luchtpijp en de longen. In het strottenhoofd (ook wel adamsappel genoemd bij mannen) zitten de stemplooien. De stemplooien kunnen diverse bewegingen maken, waaronder de weg naar de luchtpijp openen en sluiten.
Met geopende stemplooien kan er geademd worden. Met gesloten stemplooien kunnen de longen een druk opbouwen (ademsteun), waarmee de stemplooien vibreren. Het geluid van de vibrerende stemplooien wordt versterkt in de keel-, mond- en neusholtes. Dit geluid horen we als stem. De stemplooien moeten dus goed kunnen sluiten om helder stem te kunnen maken.
Rechts ziet u een video van de stembanden in werking. De twee witte plooien (stembanden) openen in een driehoekvorm. Geopend laten ze de ademlucht door. Als ze naar elkaar toe bewegen en sluiten, kunnen ze vibreren. Als de stembanden vibreren ademen we langzaam uit en horen we stemgeluid. Hoe beter en regelmatiger de stembanden sluiten, hoe helderder en beter het stemgeluid.
Gezonde stemplooien zijn wit, strak en zijn goed in staat tot openen en sluiten.
Slechte stemtechniek
In de meeste gevallen zijn stemklachten functioneel, dat wil zeggen: de stemplooien en de keel zien er gezond uit, maar het lukt niet om op een goede manier stemgeluid te maken. Dat kan komen door verkeerd ademgebruik, een slechte stemtechniek en/of te veel spanning in de spieren rondom het strottenhoofd. Het aanleren van een juiste stemtechniek is de beste oplossing, dat kan met logopedie.
Afwijkingen op de stemplooien
Soms komen oorzaken voor waarbij de stemplooien niet helemaal strak en wit zijn. Dat kan voorkomen bij stembandknobbeltjes, poliepen of cystes. Dit zijn de meestvoorkomende goedaardige afwijkingen op de stemplooi. Hoewel stembandknobbels met oefening en verbetering van de spreektechniek kunnen verdwijnen, zullen poliepen en cystes operatief verwijderd moeten worden door de kno-arts.
Stembandknobbels zijn kleine puntjes op de stembanden. Ze lijken op eeltvorming en ontstaan vaak bij mensen die hun stem veel en hard moeten gebruiken.
Stembandpoliepen– en cystes zijn vaak wat dikker, en te vinden op één stemband. Vaak ontstaan ze door een slechte stemtechniek, hard schreeuwen of zingen. Soms weten we niet hoe ze ontstaan.
Stembandknobbels verdwijnen meestal door stemtherapie- en oefeningen. Bij een stembandpoliep of cyste is een stemoperatie het meest effectief. Na een operatie is het belangrijk om de stem te sparen. Uw kno-arts en logopedist adviseren u hierin.
Zwakke stemmen
Er bestaan ook andere typen stemproblemen. Zo kunnen de stemplooien geen knobbeltjes of poliepen hebben, maar hebben ze geen goede vorm of bewegen ze niet goed. Hierbij kunt u denken aan presbyfonie oftwel ouderdomsheesheid, en stemplooiverlamming. Bij ouderdomsheesheid raken de stemplooien verslapt omdat de spieren in de stemplooien zwak worden. Ze staan daarom niet meer recht en strak waardoor er veel heesheid voor kan komen. Bij een stemplooiverlamming staat meestal één stemplooi stil. De stemplooi beweegt niet meer naar de middenlijn waardoor er veel lucht lekt. Het is vaak flink vermoeiend om met een verlamde stemplooi te praten.
Bij ouderdomsheesheid (presbyfonie) zijn de stemplooien verslapt door spierverlies. Er zijn veel ouderen die hier last van hebben.
Bij een stemplooiverlamming staat één stemplooi stil. Dit geeft problemen met de stem, maar ook een zwakke hoest en last van verslikking.
Ouderdomsheesheid kan behandeld worden met stemoefeningen. In dat geval wilt men het krachtig sluiten van de stembanden trainen. Een stembandverlamming is erg complex waardoor herstel afhankelijk is van de exacte oorzaak.
In bijna alle gevallen bent u gebaat bij behandeling, in ieder geval om uw klachten te verminderen of verergering te voorkomen. De meestvoorkomende stemproblemen zijn te verhelpen met gespecialiseerde logopedie. U kunt contact opnemen met ons of met uw huisarts. In beide gevallen houden wij contact met uw huisarts en wordt u meestal verwezen naar een kno-arts.
Wij bieden begeleiding aan met informatie, advisering, stemtherapie-, oefeningen, stemrevalidatie en overleg met uw artsen en/of chirurgen. Daarnaast staan we nauw in contact met kno-artsen van de nabij gelegen ziekenhuizen Zuyderland Medisch Centrum en Maastricht UMC+.
Bij Stem- en slikcentrum kunt u terecht voor al uw stemklachten. Ook als ze niet op deze pagina genoemd zijn. Neem contact op om te zien wat we kunnen betekenen.
Auteur: Marthè Nijkamp, logopedist bij Stem- en slikcentrum
Datum: 7 maart 2021
